Thiếu kẽm: Cần bồi bổ thức ăn nào để giúp khỏe mạnh và trường thọ?

Đa số chúng ta bị thiếu kẽm và điều đó gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe. Chỉ cần bổ sung kẽm bằng thực phẩm hằng ngày sẽ giúp cơ thể có một hệ thống miễn dịch khỏe mạnh, hạn chế viêm, chống stress, loại bỏ chất độc hại...

Kẽm liên quan tới hơn 200 enzym và gene

PGS.TS Trần Đáng, nguyên cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), cho biết kẽm là một nguyên tố vi lượng có tầm quan trọng hàng đầu đối với cơ thể vì có liên quan tới tất cả các tế bào và gene.

Các nhà khoa học đã xác định được sự liên quan của kẽm với hơn 200 enzym, với các chức năng: Kích thích sự phát triển của tế bào mới, phục hồi các tế bào đã bị các gốc tự do làm tổn thương; 

Hình thành và điều hòa sự hoạt động của một số hormone như insulin của tuyến tụy, gustin của tuyến nước bọt, hormone sinh dục nam; Điều hòa tỉ lệ giữa các tế bào thành phần của máu; Tăng cường khả năng hấp thụ oxy của hồng huyết cầu;

Tăng cường tính bền của thành mạch, các màng tế bào; Điều hòa sự hoạt động của tuyến tiền liệt; Kích thích sự phục hồi các vết thương, sự chuyển hóa của vitamin A, sự hoạt động của thị giác và hệ thần kinh trung ương; Giúp cơ thể loại bỏ chất độc hại, các nguyên tố kim loại nặng, chống lại sự lão hóa...

Cơ thể của người trưởng thành chứa khoảng 2,5g kẽm, 30% lượng này ở trong xương, 60% trong cơ bắp, nhưng tập trung nhiều nhất ở mắt, tuyến tiền liệt, thận, gan, tụy, tóc và huyết thanh của máu (có khoảng 0,9mg/l). 

Trong thời gian mang thai, nồng độ kẽm trong máu người mẹ có khi giảm sút tới 50% vì đã truyền sang thai. Kẽm can thiệp vào nhiều chuyển hóa glucid, protein và acid nucleic.

Thiếu kẽm sẽ ảnh hưởng lên tất cả những gì có liên quan đến hoạt động nhân đôi của tế bào, sinh sản, tăng trưởng, liền sẹo và tính miễn dịch. Kẽm còn can thiệp vào khả năng thể hiện của gene và quá trình tổng hợp của protein, cũng như trong chuyển hóa của acid béo không no tạo ra màng tế bào. 

Kẽm cần thiết cho cấu tạo thành phần hoạt động của hormone sinh dục nam, testosteron và đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp, cấu trúc, bài tiết nhiều hormone khác như insulin, hormone tăng trưởng...

Thiếu kẽm sẽ khiến móng tay dễ gãy hoặc chậm mọc, có những vết trắng, tóc rụng, da khô, dễ bị viêm nhiễm; Đàn ông yếu khả năng sinh lý, phụ nữ dễ gặp sự cố khi mang thai, dễ sinh con thiếu tháng, đứa trẻ yếu dễ bị dị dạng hoặc có vấn đề không bình thường ở hệ thần kinh, chậm lớn;

Người già thiếu kẽm góp phần gây mất cân bằng đồng hóa với các tác nhân của lão hóa như gốc tự do và chất độc, dễ bị suy thoái cơ bắp và xương, tăng khả năng loãng xương và teo cơ, giảm chiều dày của da, kém ăn hoặc ăn không thấy ngon miệng, khả năng miễn dịch suy giảm…

Kẽm thực phẩm chống lão hóa, tim mạch và ung thư...

PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, nguyên phó viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, cho biết tình trạng thiếu kẽm không chỉ ở Việt Nam mà cả các nước trên thế giới cũng quan tâm. Khoảng 30% dân số thế giới bị thiếu kẽm và một tỉ lệ lớn trẻ em dưới 5 tuổi ở các nước đang phát triển bị thiếu kẽm.

Tại Việt Nam, tỉ lệ thiếu kẽm trên trẻ em khoảng 25 - 40% tùy theo địa phương và nhóm tuổi nghiên cứu. Điều tra về tình hình thiếu vi chất trên 586 trẻ từ 6 tháng đến 75 tháng tại Việt Nam cho thấy tỉ lệ thiếu kẽm là 51,9%.

PGS Đáng nhấn mạnh việc bổ sung kẽm rất cần thiết bởi nó được hấp thu hằng ngày để duy trì mức độ khỏe mạnh trong cơ thể. 

Nhu cầu kẽm hằng ngày của cơ thể gồm: trẻ sơ sinh 6mg, trẻ từ 1-10 tuổi 10mg, 10-12 tuổi 12mg, nữ từ 13 tuổi trở lên 12mg - nam 15mg, phụ nữ mang thai 15mg, phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ 19mg, người cao tuổi 12mg.

Những đối tượng cần bổ sung thêm kẽm gồm: trẻ em đang trong độ tuổi phát triển, người bị thương, người sắp phải qua cuộc phẫu thuật, nghiện rượu nặng, người ăn chay, người uống thuốc có chất sắt, aspirin, người bị bỏng, bị rối loạn tiêu hóa, mắc bệnh viêm ruột loét miệng, viêm ruột kết;

Bệnh thận mạn tính, người mắt mờ, phụ nữ đang trong tuổi sinh nở, đang mang thai hoặc nuôi con bằng sữa mẹ, đàn ông trong độ tuổi trưởng thành, người cao tuổi, người già…

Kẽm có nhiều trong các loại thực phẩm nguồn gốc động vật. Thực phẩm có nguồn gốc thực vật thường chứa ít kẽm và có giá trị sinh học thấp do khó được hấp thu. 

Nguồn thức ăn nhiều kẽm từ động vật như sò, hàu, thịt bò, cừu, gà, lợn nạc, sữa, trứng, cá, tôm, cua, mầm lúa mì, hạt bí ngô, ca cao và sô cô la, các loại hạt (nhất là hạt điều), nấm, đậu, hạnh nhân, táo, lá chè xanh…

Kẽm thực phẩm có tác dụng chống lão hóa, chống các bệnh liên quan tới tim mạch và ung thư... Việc chọn thức ăn giàu kẽm nhưng cần ăn cân đối thức ăn thực vật và động vật. Chỉ bổ sung kẽm bằng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ và cũng không vượt quá 150mg sẽ có hại cho cơ thể.

Theo ước tính của các chuyên gia, khoảng 1/3 dân số thế giới thiếu kẽm, đặc biệt là trẻ em ở các nước đang phát triển, là nguyên nhân dẫn đến 450.000 trẻ em tử vong hằng năm.

Khoảng 30 - 50% trẻ em ở các nước đang phát triển có nồng độ kẽm trong huyết tương thấp. Ở các quốc gia phân loại có kẽm thiếu hụt trong đó có Việt Nam, tất cả trẻ em được coi là có nguy cơ thiếu kẽm.